A hmed Kâzım Eymür Efendi, 1323/1905 yılında Selânik’te doğmuştur. Ailesi Resûlullah (sav)’in neslinden olup buna dair bir vesika Ahmed Kâzım Eymür Efendi’nin terekesinde bulunmaktadır.5 Âile büyükleri Osmanlı’nın askeriye sınıfının ileri gelenlerindendir. Dedesi Osmanlı paşalarından Hasan Paşa’dır. Dönemin padişahı tarafından Hasan Paşa ve kardeşleri Hüseyin ve Avni Paşa’lara Balkanlarda, bugün Makedonya sınırları içinde kalan Koçana beldesine bağlı “Paşalar köyünde” vazife tayin edilmiştir. Ninesi Safiye Molla Hatun, medrese usûlü talebe yetiştiren hocalardandır. Ahmed Kâzım Eymür Efendi muhtemelen ninesinin hatırasını yaşatmak adına kızı Safiye Serpil Hanım’a onun ismini koymuştur. Ailece Arnavut kökenli olan Ahmed Kâzım Eymür’ün babası Kâzım Efendi de Üsküp’te kolcu kuvvetlerinde vazifeliydi. Annesi Ayşe Molla Hatun, Selânikli olup ilme değer veren kültürlü bir aile içinde yetişmiştir.6 Kazım Efendi’den önce bir evlilik yapmış olan Ayşe Molla Hatun’un önceki eşinden olan kızının ismi ise Fevziye’dir.7 Ahmed Kâzım Eymür Efendi’nin adı resmî olarak kayıtlarda “Ahmed Eymür” olarak geçse de kendisi talebesine verdiği intisâb kağıdında babasının ismi olan “Kâzım”ı da eklemiştir. Böylece kendisine hitâb ettiği şekliyle “Ahmed Kâzım” olarak anılır olmuştur.8 Ahmed Kâzım Eymür Efendi dünyaya gelmeden önce babası vefat etmiştir. Bir vaazında, Yahudilerin ihanetleri ve düşmanca tavırları üzerinde uzun uzadıya örneklerden bahsederken babasının aslında Yahudiler tarafından zehirlenerek öldürüldüğünü anlatmaktadır.Annesi Ayşe Molla Hatun teslimiyeti ve vakûr tavrıyla öne çıkar. Ahmed Kâzım Eymür’den önce doğan iki kız evlâdı aynı gün içinde vefat edince “Ben onları bana şefaatçi kılsın diye Allah Teâlâ ile alışveriş yaptım” demiştir. İkinci eşi Kâzım Efendi de vefat edince oğlu Ahmed Kâzım ve ilk evliliğinden olan kızı Fevziye ile bir başına kalan Ayşe Molla Hatun, o dönemde Balkanlar’daki siyasi karışıklıklar ve çalkantıların gittikçe tırmanması ve hayat şartlarının zorlaşması neticesinde çareyi daha güvenli bir liman olarak İstanbul’a göç etmekte bulmuştur. Hatta gemiyle yaptıkları deniz yolculuğunda içinde paşa dedelerinin madalyaları, bazı tapu ve evraklarının da bulunduğu ahşap sandığı yüklerden kurtulmak adına denize bırakmak zorunda kaldığı ifade edilmiştir.10 Zor ve zahmetli bir hayat mücadelesi içinde Ayşe Molla Hatun çocuklarını büyütmüş; İstanbul’da askeriyeye dikiş dikmek sûretiyle geçimini sağlamaya çalışmıştır. Zaman içinde Ayşe Molla Hatun ve çocukları İstanbul’dan Balıkesir’e sonra Bandırma’ya oradan da İzmir’in İkiçeşmelik semtine taşınmışlardır.11 Ahmed Kâzım Eymür Efendi, İkiçeşmelik semtine taşındıklarında henüz on iki yaşlarındadır. Ailesinin sorumluluğu üzerinde olduğu için askerlikten sonra çeşitli meslekleri tecrübe edip kendi imal ettiği şerbet, tatlı, gazoz, kahve, turşu, salep gibi mâmülleri ve meşrubâtları satarak ticaret yapmaya çalışmıştır. Fakat cömertliği ve merhametinin mündemiç olduğu hassâs yapısı sebebiyle ticâret yapamayacağını anlamıştır.13 Ahmed Kâzım Eymür Efendi, kırk yaşlarındayken Karakaş Halil Efe’nin kızı olarak bilinen Muazzez Hanım ile evlenmiştir. Bu evlilikten iki kızı ve iki oğlu olmak üzere dört evlâdı dünyaya gelmiştir. Muazzez Hanım bir Osmanlı kadını edâsıyla irfan sahibi ve celâlli bir hanımefendidir.15
Ahmed Kâzım Eymür Efendi, Diyânet görevlisi olarak uzun yıllar müezzinlik ve vaizlik vazifesini deruhte etmiştir. Yine Kur’ân-ı Kerîm’den bazı sûrelere dair tefsir sohbetleri yapmıştır. Emekli olduktan sonra da fahrî olarak bu vazifelerine, vaaz ve sohbetlerine devam etmiştir. Çok seveni olduğu için kāfile başkanı olarak sık sık Haremeyn’e gitme imkânı bulmuştur. Hatta Medine emîri tarafından kendisine bir kürsü de tayin edilmiş; hacılara veya umreye gelenlere vaaz vermiştir.
Yine İkiçeşmelik semtinde hemen caddenin kenarında yer alan tarihi Asmalı Mescit’te yaptığı vaazların etkisinde kalan cemaatin sayısı gittikçe artmıştır. Ahmed Kâzım Eymür’ün bu tesirli hitâbetinin etkisiyle sohbet meclisine özellikle de gençlerin teveccüh göstermesi bazı sosyalist dernekleri rahatsız etmiş; hatta iki kişi vaazlarından vazgeçmesi konusunda onu tehdit etmiştir. Fakat bütün bu girişimler boşuna uğraşlardan öteye geçmemiştir.18 Ahmed Kâzım Eymür Efendi’yi tanıyanlar onun mütevâzı ve mahfiyet sahibi fıtratının yanında heybet, vakar ve ciddiyet dolu bir duruşunun da olduğunu ifade ederler. Latîf ve müşfik şahsiyetiyle etrafındakiler tarafından çok sevilen bir kimse olduğu anlatılmaktadır.19 Tekke muhitinde “Ahmed Baba” ve “Ahmed Dede” olarak anılmıştır. Kendi yazdığı notların altına da “Rifâî Fukarâsı Şeyh Ahmed Dede” olarak ismini belirtmiştir.20 Vefat edeceğini önceden hisseden Ahmed Kâzım Eymür Efendi, daha hastalanmadan önce kızı Serpil Hanım’a “Telaşlanmayasın ama bana iki buçuk yıl çile görünüyor” demiştir. O dönemlerin siyasi çalkantılarına göre düşünüp bir hapis hayatı olacağını zanneden ailesi zamanla bu çileden kastının hastalık olduğunu anlamışlardır.21 Vefat etmeden önce damadı Mehmet B ey’den bir kâğıda “135 FU” diye yazı yazmasını istemiş, damadı buna bir anlam verememiştir. Vefatından sonra anlaşılacaktır ki 135 rakamı vefat ettiği gün olan 13 Mayıs’a işaret ederken, “FU” da son yolculuğuna uğurlanırken yanında bulunan ve gerekli işlemleri yerine getiren kişilerin baş harfleridir. Cenâzesi yıkanırken etrafa çok güzel bir koku yayıldığı hatta birçok kişinin bu kokuyu cenaze merâsimi boyunca uzun bir müddet hissettiği nakledilmektedir.22 1981’de vefat eden Ahmet Kâzım Eymür Efendi’nin kabri İzmir Bornova Işıkkent Mezarlığı’ndadır.
-------------------------------
Efendi (İstanbul: FSM Yayınları, 2013); Semih Ceyhan, “Ma‘rifiyye”, TDV İslam Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları, 2019), Ek-2/196-198; haz. Mehmed Veysi Dörtbudak; Gürol Pehlivan, 19. Yüzyıl Manisa'sında Bir Kültür Ocağı Entekkeliler Sempozyumu Bildirileri, (Manisa: Tibyan Yay., 2010).
5 Ayşe Münevver Kıdak, “Ahmed Kâzım Eymür Efendi” (Görüşmeci: Fatma Üresin, görüşme kaydı ve notlar. 22. 04. 2023). 6 Sibel Öztürk, Gül Kokulu Hayatlar 2 -Ahmet Kâzım Eymür Hz. (İzmir: Birleşik Matbaacılık, 2015), 20; Güley Eymür, “Ahmed Kâzım Eymür Efendi” (Görüşmeci: Fatma Üresin, görüşme kaydı ve notlar şeklinde görüşme kaydedilmiştir, 10 Kasım 2022). 7 Ayşe Münevver Kıdak ile mülâkât, “Ahmed Kâzım Eymür Efendi”. 8 Bk. Şekil 12. 9 Ahmed Kâzım Eymür Efendi’nin hangi camide bu vaazı îrad ettiği bilinmese de İkiçeşmelik veya Asmalı Mescit gibi fahri imamlık ve müezzinlik yaptığı camilerden birisinde icrâ ettiği kanaatindeyiz. Ahmed Kâzım Eymür Efendi’nin vaaz kayıtlarını ve ses dosyalarını dijital ortamda daha anlaşılır hale getirme hususunda katkı sağlayan Tevfik Ün’e teşekkür ederim.
10 Öztürk, Gül Kokulu Hayatlar 2, 18, 37-39; Ayşe Münevver Kıdak, “Ahmed Kâzım Eymür Efendi”. 11 Öztürk, Gül Kokulu Hayatlar 2, 20. 12 Fotoğrafa Ayşe Münevver Kıdak’ın özel arşivinden ulaşılmıştır
13 Ayşe Münevver Kıdak, “Ahmed Kâzım Eymür Efendi”; Öztürk, Gül Kokulu Hayatlar 2, 11. 14 Ahmed Kâzım Eymür Efendi’nin başı sarıklı bu fotoğrafı muhtemelen müezzinlik ve vaizlik yaptığı yıllarda çekilmiştir. Bkz. Sibel Öztürk, Gül Kokulu Hayatlar 2 -Ahmet Kâzım Eymür Hz. (İzmir: Birleşik Matbaacılık, 2015), 60. 15 Güler Eymür ile mülâkât, “Ahmed Kâzım Eymür Efendi” (10 Kasım 2022).
16 Resimler, Ahmed Kâzım Eymür’ün yetiştirdiği halefi Hüseyin Enes Yeşil Efendi’nin arşivinde yer almaktadır. 17 Bkz. Öztürk, Gül Kokulu Hayatlar 2, 54.
18 Öztürk, Gül Kokulu Hayatlar 2, 41. 19 Güler Eymür ile mülâkât, “Ahmed Kâzım Eymür Efendi”; Öztürk, Gül Kokulu Hayatlar 2, 12. 20 Bk. Şekil 23. 21 Öztürk, Gül Kokulu Hayatlar 2, 76. 22 Güler Eymür ile mülâkât, “Ahmed Kâzım Eymür Efendi”.